Bodzentyn to jeden z najważniejszych ośrodków w Górach Świętokrzyskich. Bliskość szlaków i infrastruktury turystycznej sprawia, że co roku odwiedza go coraz więcej turystów. Bodzentyn ma bogatą historię, zabytki, a niegdyś był bardzo ważnym miastem we włościach biskupów krakowskich.
Początki Bodzentyna nierozerwalnie związane są z pobliskim Tarczkiem – dziś spokojną wsią, a niegdyś miastem i ważnym ośrodkiem targowym, który jednak już w średniowieczu tracił stopniowo na znaczeniu. To w Tarczku znajdował się początkowo dwór biskupów krakowskich, którzy władali tymi ziemiami od końca XI w. Jednak Tarczek posiadający od 1259 r. prawa miejskie już w XIV w. zaczął tracić na znaczeniu. Stało się tak m.in. dlatego, że biskup Bodzęta zdecydował o ulokowaniu nowego miasta na gruntach Tarczka i tam przeniósł targ i przywileje. Tarczek stracił prawa miejskie w 1342 r., a nowe miasto, zwane od imienia twórcy Bodzentynem zyskało je w 1355 r.
Miasto biskupów
Przywilej ulokowania miasta na prawie magdeburskim Bodzęta otrzymał od króla Kazimierza Wielkiego. Bodzentyn stał się ośrodkiem klucza majątkowego krakowskich biskupów. Kolejny z nich, Florian z Mokrska otoczył Bodzentyn murami i wybudował na wzgórzu nad Psarką zamek.
Następne fundacje w mieście są także związane z postaciami biskupów krakowskich. Jan Radlica ufundował tu świątynię pod wezwaniem św. Krzyża. W 1410 roku w bodzentyńskim zamku dwa dni spędził król Władysław Jagiełło, który ruszał z wojskiem na wojnę z Zakonem Krzyżackim.
Miasto strawił wkrótce potem niszczycielski pożar, dlatego biskup Wojciech Jastrzębiec wystarał się u Jagiełły o nowy przywilej potwierdzający prawa magdeburskie miasta w 1413 r.
W XV-XVII w. miasto szybko się rozwija zyskując nowe przywileje i grunty. W mieście powstawały kolejne cechy, zwiększała się liczba jarmarków organizowanych w roku i Bodzentyn został niezwykle ważnym ośrodkiem w całej okolicy.
W 1450 r. Zbigniew Oleśnicki ufundował w mieście gotycką kolegiatę, a w XVI w. tutejszy zamek zostaje przebudowany na typową renesansową rezydencję. W mieście funkcjonuje wówczas łaźnia i wodociąg. W 1670 roku biskup Andrzej Trzebnicki wybudował okazały ratusz z wysoką wieżą i zegarem. W tym okresie miasto zaczyna przeżywać pierwsze trudności.
Choć potop szwedzki oszczędził Bodzentyn, to już wkrótce miejscowość nawiedzają kolejne klęski żywiołowe, które powodują zmniejszenie liczby mieszkańców z ok. 850 do 540.
Bodzentyn w XVIII i XIX wieku
W kolejne stulecie Bodzentyn wchodzi jako ważny ośrodek przemysłowy, w którym funkcjonuje kilka fabryk, cegielni i kuźnic. Kończy się wówczas okres podległości miasta biskupom krakowskim. Ostatnim z nich, który mieszkał w Bodzentynie był Kajetan Sołtyk. W 1797 roku Bodzentyn przeszedł na mocy konwencji rozbiorowej pod własność rządu. W latach 1832-36 rozebrano ratusz i większość murów miejskich. Wówczas w Bodzentynie mieszkało ok. 1050 osób. W 1833 przyszedł tam na świat znany malarz Józef Szermentowski.
Bodzentyn w powstaniu styczniowym i II poł. XIX w.
Miasto wyróżniło się aktywnym udziałem w powstaniu styczniowym i przez cały okres walk stanowiło ważny ośrodek wspierający wojska powstańcze. Z tego powodu w 1870 r. władze carskie odebrały Bodzentynowi prawa miejskie.
Mimo to w kolejnych dziesięcioleciach miejscowość rozwija się i przybywa w niej mieszkańców. Na początku XX w. to już ponad 3 tys. osób, z których niemal połowę stanowili Żydzi. Do wybuchu II wojny światowej populacja miasta wzrosła do 3,8 tys. osób.
II wojna światowa
Tak jak w powstaniu styczniowym, tak w czasie okupacji niemieckiej miejscowość jest ważnym ośrodkiem ruchu niepodległościowego. W okolicznych lasach funkcjonują oddziały partyzanckie AK, do których wstąpiło wielu mieszkańców. Ten okres to tragedia ludności żydowskiej, dla której stworzono w Bodzentynie getto i stłoczono ok. 3 tys. osób, także z Kielc, Łodzi i Płocka. Zlikwidowano je w 1942 r., a mieszkańców popędzono do obozu zagłady w Treblince.
Czasy najnowsze
Po wojnie w Bodzentynie pozostało jedynie 2,1 tys. osób. Miejscowość stopniowo odbudowuje się i rozrasta, jednak przywrócenie praw miejskich odbyło się dopiero w 1994 roku. Dziś miasto rozwija się jako ośrodek turystyczny, inwestując w swoje atrakcje i zabytki. Rewitalizację przechodzą właśnie stawy biskupie wzdłuż Psarki. Rewitalizacja czeka także ruiny zamku biskupiego. Już wkrótce miasto może stać się centrum świętokrzyskiej turystyki w pełnym znaczeniu tego słowa.
