Od 1 stycznia 2023 r. na mapie Polski pojawi się 15 nowych miast. Po zmianach będziemy mieli ich 979. Dotychczasowe miejscowości podniosły w ostatnich latach poziom urbanizacji i wykazały miejski charakter. Dodatkowo większość mieszkańców utrzymuje się z działalności pozarolniczej. Są też dobrze skomunikowane z innymi miejscowościami. Ze względu na te cechy uzyskały prawa miejskie. Premier Mateusz Morawiecki zaznaczył, że status miasta to powód do dumy, ale również zobowiązanie, aby miasto się rozwijało.
Premier Mateusz Morawiecki zauważył, że w większości przypadków nadanie statusu miasta, to przywrócenie praw miejskich odebranych m.in. w wyniku carskich represji po powstaniu styczniowym. „To była bardzo częsta praktyka caratu – zemsta za uczestnictwo, za pomoc miasta, miejscowości w Powstaniu Styczniowym” – powiedział szef rządu. 1 stycznia 2023 r. będzie zatem dniem sprawiedliwości dziejowej. Trzy miejscowości nie posiadały wcześniej praw miejskich: Miękinia, Łopuszno, Piekoszów.
Zmiany statusu gmin były konsultowane z mieszkańcami i wszędzie zostały przez nich poparte. Za nadaniem statusu miasta opowiedziały się również władze danej gminy oraz odpowiedni wojewodowie.
Wsparcie dla samorządów
Premier Mateusz Morawiecki podkreślił, że nowe miasta powinny przyciągać nowych inwestorów, przedsiębiorców, tworzyć nowe miejsca pracy. „Głęboko wierzę w zrównoważony rozwój Polski, zrównoważony rozwój we wszystkich zakamarkach Polski, w rozwój, który się uzupełnia” – zaznaczył szef rządu.
Staje się on rzeczywistością między innymi dzięki rządowym programom. Samorządy w ramach Rządowego Programu Inwestycji Strategicznych oraz Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych otrzymały łącznie 76,6 mld zł.
Między innymi dzięki zrealizowanym inwestycjom z rządowych programów, miejscowości otrzymały prawa miejskie, ponieważ podniosły poziom urbanizacji. Rozwinęły sieć komunikacyjną, zabudowę kanalizacyjną, infrastrukturę przeznaczoną dla dzieci i seniorów oraz wiele więcej.
Programy rządowe wspierające samorządy to m.in.:
– Rządowy Program Inwestycji Strategicznych;
– Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych;
– Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg;
– Fundusz Dróg Samorządowych;
– Maluch+;
– Senior+.
Lista nowych miast
Miękinia (powiat średzki, województwo dolnośląskie) – pierwsze zapisy o miejscowości pochodzą już z 1305 r. Posiada budynki wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków. Znana jest także z winiarstwa;
Jeżów (powiat brzeziński, województwo łódzkie) – w latach 1334-1870 był miastem zakonu benedyktynów, aż do czasu likwidacji zakonu przez Prusy. Pierwsze wzmianki o Jeżowie pochodzą już z 1138 r. Najważniejszym zabytkiem jest zespół klasztorny benedyktynów z zabudowaniami z XVI-XX w. oraz kościołem klasztornym pw. św. Andrzeja, którego początki sięgają XII w.;
Dąbrowice (powiat kutnowski, województwo łódzkie) – pierwotnie miejscowość uzyskała lokację przed 1455 r. Została zdegradowana w 1870 r. przez carat w związku z powstaniem styczniowym. W miejscowości znajduje się m.in. Stary Rynek otoczony zabudową drewnianą z II poł. XIX w. oraz neorenesansowy ratusz miejski z I połowy XIX w.;
Rozprza (powiat piotrkowski, województwo łódzkie) – w 2015 r. obchodziła 950-lecie istnienia. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi już z 1065 r. z dokumentu wystawionego przez księcia Bolesława Szczodrego. Do zabytków można zaliczyć m.in. XVIII w. kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Na terenie gminy znajdują się również bunkry z II wojny światowej;
Ujazd (powiat tomaszowski, województwo łódzkie) – był miastem w latach 1428-1870. Pierwsze źródła mówiące o miejscowości jako włości rycerskiej pochodzą z 1283 r. Przywilej lokacyjny miasta wydał król Władysław Jagiełło. W Ujeździe znajduje się pałac Ostrowskiego z 14 ha parkiem z 1812 r.;
Książ Wielki (powiat miechowski, województwo małopolskie) – miał potwierdzone prawa miejskie przez Królową Jadwigę w 1385 r. Jednak prawdopodobnie przywilej lokacyjny był uzyskany jeszcze przed 1381 r. Pierwsze wzmianki o Książu Wielkim znajdują się w zapiskach klasztoru Cystersów z 1120 r. Wśród zabytków znajdują się m.in. kościół pw. Św. Wojciecha oraz kościół pw. Św. Ducha, oba z XIV w.;
Czarny Dunajec (powiat nowotarski, województwo małopolskie) – w 2016 r. w miejscowości nadany został statut dla Obszaru Ochrony Uzdrowiskowej Czarny Dunajec. Przez 8 lat w okresie międzywojennym (1925-1933) Czarny Dunajec był gminą miejską, ale w wyniku zmiany ustroju samorządu terytorialnego z 1933 r. utracił te prawa. W miejscowości znajduje się Cmentarz Żydowski z XIX w. Na terenie miejscowości znajduje się także polodowcowe torfowisko Baligówka, z którego jeszcze w połowie XX w. wydobywano torf na skalę przemysłową. Obecnie znajduje się pod ochroną w ramach programu Natura 2000;
Latowicz (powiat miński, województwo mazowieckie) – prawa miejskie uzyskał w 1423 r. Pierwsze wzmianki o miejscowości pojawiły się już w XIII w. W czasach swojej świetności miasto było uposażeniami polskich królowych, jak Bona czy Anna Jagiellonka. Miejscowość posiada dwa zabytkowe kościoły: pw. św. Walentego oraz św. Trójcy wybudowany na początku XX w.;
Bodzanów (powiat płocki, województwo mazowieckie) – posiadał prawa miejskie od 1351 r. Miejscowość słynie z Jarmarku Norbertańskiego, odtworzonego w 2005 r. na wzór średniowiecznych jarmarków w Bodzanowie organizowanych od 1415 r. W czasie jarmarku odbywają się pokazy np. tańców ludowych oraz warsztaty takich zawodów jak np. garncarstwa;
Jastrząb (powiat szydłowiecki, województwo mazowieckie) – obchodził w 2022 r. 600-lecie istnienia. Wśród zabytków Jastrzębia można wymienić kościół pw. św. Jana Chrzciciela z początku XX w. oraz znajdujący się w nim malowany na desce obraz Matki Bożej bolesnej z przełomu XVI i XVII w.;
Jadów (powiat wołomiński, województwo mazowieckie) – był miastem w latach 1823-1869. Charakterystycznym punktem Jadowa jest rynek będący jednym z największych w okolicy, Muzeum Rodu Jadów, a także murowany kościół Sanktuarium Świętego Krzyża z lat 1882-1886;
Włodowice (powiat zawierciański, województwo śląskie) – jego centrum stanowi zrewitalizowany w ostatnich latach rynek z wmurowaną płytą herbową, który jest głównym placem w gminie. Główną atrakcją turystyczną tego miejsca są ruiny pałacu wybudowanego w latach 1669-1681;
Łopuszno (powiat kielecki, województwo świętokrzyskie) – od 41 lat odbywają się tam Międzynarodowe Plenery Malarskie. Wizytówką Łopuszna jest okazały zabytkowy pałac z przełomu XIX i XX wieku wzniesiony według projektu Władysława Marconiego, niegdyś rezydencja rodowa Dobieckich – właścicieli Łopuszna;
Piekoszów (powiat kielecki, województwo świętokrzyskie) – ważnym aspektem jest bliskość do Kielc, z czym wiąże się skoncentrowanie zabudowy przy drogach krajowych. W miejscowości praktycznie zanikła działalność rolnicza, mieszkańcy znajdują zatrudnienie w Piekoszowie oraz niedaleko położonych Kielcach;
Miasteczko Krajeńskie (powiat pilski, województwo wielkopolskie) – centrum stanowi tam Plac Wolności z zabudową tworzącą ciągi historycznej architektury. Dominantę architektoniczną i wysokościową miejscowości stanowi kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego usytuowany na zboczu wzgórza, wzniesiony w latach 1898-1899.
Źródło: KPRM/PAP
fot. lopuszno.pl
