Jedną z wielu atrakcji w województwie świętokrzyskim jest wzniesiony przez Wawrzyńca Senesa w latach 1631 – 1644 zamek “Krzyżtopór” w Ujeździe. Zamek był do czasu wybudowania Wersalu największą budowlą pałacową w całej Europie. Budowla podobno miała szklany strop w sali jadalnianej, dzięki czemu biesiadnicy mogli oglądać pływające nad ich głowami egzotyczne ryby.
Zamek był obiektem w nowym typie palazzo in fortezza , czyli miał spełniać wymogi zarówno obronne jak i wizualne. Otoczony był murami z czterema bastionami, które dawały nowe możliwości obronne poprzez ustawienie dział poza linią murów. Ponoć zamek miał mieć tyle baszt ile kwartałów, sal dużych ile miesięcy, pokoi ile tygodni i okien tyle ile dni w roku. Strop w jadalni był podobno ze szkła, co dawało niezwykłe wrażenie, zwłaszcza podczas biesiad w zamku. W szklanym stropie miały pływać egzotyczne ryby, które biesiadnicy mogli podziwiać. W umieszczonych w lewej części dziedzińca stajniach znajdowały się konie jedzące z marmurowych żłobów. Ponadto w stajniach znajdowały się kryształowe lustra, w których konie mogły się przeglądać, które tak naprawdę służyć miały rozświetlenia pomieszczenia poprzez odbijanie światła słonecznego choć potwierdzenia co do tego nie ma. Brama wjazdowa jest ozdobiona wielkimi płaskorzeźbami krzyża i topora – stąd też wywodzi się nazwa zamku. Topór to godło rodu Ossolińskich, krzyż natomiast jest interpretowany jako kontrreformacyjny symbol przynależności do kościoła katolickiego. Zamek swoim przepychem przyćmił wiele innych wspaniałych budowli w Europie.
Mimo, że współczesna nazwa zamku pochodzi z dwóch symboli znajdujących się przy bramie wjazdowej, pierwotna nazwa brzmiała “Krzysztpór” od imienia fundatora zamku. Fundator – Krzysztof Ossoliński swoją siedzibą nie cieszył się zbyt długo, ponieważ w 1645 roku zmarł w Krakowie, gdzie też został pochowany w podziemiach kościoła karmelitów bosych. Spadkobiercą zamku został jego syn Krzysztof Baldwin. W 1649 roku dziedzic ten również zginął niefortunnie bo od tureckiej strzały w bitwie pod Zborowem. Pałac przez późniejsze wieki i dekady przechodził przez rody Kalinowskich, Wiśniowieckich, Morsztynów, Paców, Sołtysów i Orsettich. Podczas potopu szwedzkiego w 1655 roku zamek został zajęty i obrabowany przez Szwedów. Ostateczne zniszczenie zamku nastąpiło jednak podczas konfederacji barskiej. W 1787 roku król Stanisław August Poniatowski zatrzymał się w zamku, aby go zwiedzić. W legendarnym zamku w Ujeździe tradycją jest do dziś Turniej Rycerski o Szablę Krzysztofa Baldwina Ossolińskiego, który odbywa się w ostatni weekend maja.
Współcześnie zamek został dostosowany do potrzeb zwiedzających m.in. wprowadzone zostały udogodnienia dla osób z niepełnosprawnością – różnego rodzaju rampy podjazdy, windy czy oferty dla osób niewidomych. Od 2018 roku zamek ma status pomnika historii.Obiekt jest udostępniony do zwiedzania.. Zwiedzanie zamku możliwe jest za dnia oraz w wybrane noce. Udostępnione jest 5 tras zwiedzania zamku.
Od 2018 roku zamek ma status pomnika historii.Obiekt jest udostępniony do zwiedzania.. Zwiedzanie zamku możliwe jest za dnia oraz w wybrane noce. Udostępnione jest 5 tras zwiedzania zamku.
