Premierzy Polski i Czech, Mateusz Morawiecki i Petr Fiala, podpisali w czwartek porozumienie w sprawie kopalni węgla brunatnego „Turów”. Umowa przewiduje zapłatę odszkodowania dla Czech w wysokości 35 mln euro oraz przekazanie 10 mln euro na Fundusz Małych Projektów Środowiskowych. Czechy mają wycofać skargę z Trybunału Sprawiedliwości UE.
„Mam nadzieję, jestem przekonany, że zgodnie z naszą umową w bardzo krótkim czasie, dziś lub jutro – mam nadzieję, że dziś – Republika Czeska wycofa swoją skargę z Trybunału Sprawiedliwości w Luksemburgu i ten problem przestanie istnieć” – powiedział szef polskiego rządu na konferencji w Pradze. Fiala podkreślił, że ten warunek znalazł się w porozumieniu, a skarga zostanie wycofana po przelaniu środków finansowych.
Umowa przewiduje także, że strony zgadzają się na nadzór TSUE nad przestrzeganiem porozumienia. „Zgodnie z życzeniem strony czeskiej jako potencjalnego arbitra przywołujemy tutaj TSUE, ale nie jest to rodzaj stałego nadzoru” – powiedział Morawiecki. Wyraził nadzieję, że umowa została tak skonstruowana i uzgodniona między premierami obu krajów, że nie będzie to konieczne.
Treść porozumienie nie została jeszcze opublikowana i zdaniem minister środowiska Czech Anny Hubaczkovej zostanie przedstawiona w międzynarodowych spisach umów. Fiala z zapisów porozumienia wymienił zobowiązanie dotyczące zbudowania przez polską stronę bariery, która zapobiegnie odpływowi wód podziemnych z Czech do Polski. Uzgodniono też budowę wału ziemnego, który – według Fiali – zabezpieczy mieszkańców regionu przez zanieczyszczeniem powietrza i hałasem. Do zakończenia wydobycia w kopalni “Turów” monitorowany będzie poziom hałasu, zanieczyszczenia powietrza, osunięcia gruntu i poziom wód gruntowych – dodał.
Hubaczkova powiedziała dziennikarzom, że strona czeska nie miała tych danych i dopiero umowa gwarantuje jej dostęp do nich. Także premier Fiala podkreślił znaczenie przekazywania przez polską stronę informacji o sytuacji związanej z kopalnią.
Hejtman kraju (województwa) libereckiego Martin Puta oraz marszałek województwa dolnośląskiego Cezary Przybylski powiedzieli PAP, że negocjacje były długie, ale doprowadziły do szczęśliwego zakończenia. Fundusz Małych Projektów Środowiskowych ma finansować inicjatywy związane z ochroną środowiska w regionie Liberca.
Przybylski zapowiedział rozmowy z niemieckim krajem związkowym Saksonia o wspólnych projektach związanych z ochroną środowiska w obrębie tak zwanego trójstyku, gdzie zbiegają się granice trzech państw.
„Dziś mogę powiedzieć, że kopalnia i elektrownia Turów będą bez przeszkód funkcjonowały i będą bez przeszkód dostarczały energię elektryczną dla kilku milionów mieszkańców Dolnego Śląska i nie tylko” – oświadczył premier Morawiecki, broniąc decyzji o niezastosowaniu się do nakazu TSUE zamknięcia kopalni. „To kilka procent naszego systemu elektroenergetycznego, kilka tysięcy miejsc pracy, a razem z rodzinami kilkanaście czy dwadzieścia kilka tysięcy miejsc pracy” – powiedział.
Obaj premierzy deklarowali, że zawarcie porozumienia kończy czas napiętych stosunków polsko-czeskich, które tradycyjnie należały do bardzo dobrych. “Dziś otwieramy nowy rozdział, w dobrych nastrojach, z optymizmem patrząc w przyszłość. Tego potrzebujemy jako sąsiedzi, jako państwa znajdujące się na wschodniej flance NATO i UE, bo wiemy, że gdzieś niedaleko nas czarne chmury gromadzą się nad bezpieczeństwem naszych sąsiadów od strony wschodniej” – powiedział Morawiecki.
Premierzy mówili, że podzielają pogląd na sytuację na wschodzie.
Polsko-czeskie rozmowy dotyczące kopalni węgla brunatnego Turów rozpoczęły się w czerwcu 2021 r. po tym, gdy strona czeska wniosła do TSUE skargę przeciwko Polsce w sprawie rozbudowy kopalni. Jednocześnie Praga domagała się wstrzymania wydobycia w kopalni w ramach tzw. środka tymczasowego.
Strona czeska uważała, że rozbudowa kopalni zagraża dostępowi mieszkańców czeskiego Liberca do wody; skarżyli się oni także na hałas i pył związany z działalnością kopalni.
20 września 2021 r. TSUE nałożył na Polskę karę 500 tys. euro dziennie za niewdrożenie środka tymczasowego i niezaprzestanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni.
