1 stycznia 2025 roku Polska obejmie prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. W ramach 18-miesięcznej rotacji grupy trzech państw nasz kraj będzie uczestniczyć w ustalaniu długofalowych celów UE i przygotowaniu wspólnego harmonogramu działań Rady. O priorytetach, kierunkach działań oraz wyzwaniach związanych z objęciem przewodnictwa w Radzie UE rozmawiali eksperci oraz przedstawiciele administracji publicznej. Dyskusja odbyła się 4 października br. w ramach cyklu „Healthcare Policy Summit: Priorytety Zdrowotne Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 2025” zorganizowanej przez Instytut Rozwoju Spraw Społecznych.
Gościem honorowym październikowego wydarzenia był Rik Van Droogenbroeck, ambasador Królestwa Belgii w Polsce i na Litwie. „W czasie swojej prezydencji będziemy się zastanawiali, w jaki sposób Unia Europejska może wesprzeć systemy zdrowotne krajów członkowskich. Będziemy również tworzyli propozycje dotyczące wspierania innowacji, tak aby lepiej zaspokajać potrzeby, które do tej pory były pomijane. Będziemy również pracować nad promocją oraz profilaktyką zdrowia w szerszej populacji” – mówił ambasador.
„Od samego początku istnienia Instytutu Rozwoju Spraw Społecznych naszą ambicją jest nie tylko prowadzenie pogłębionej debaty na tematy zdrowotne, ale także aktywny udział w kształtowaniu polityk zdrowotnych. Formułujemy propozycje optymalnych rozwiązań systemowych poprzez wymianę poglądów między wieloma środowiskami: zarówno decydentów, jak i klinicystów, naukowców, organizacji pacjentów czy przedstawicieli biznesu” – mówiła Małgorzata Bogusz, prezes Instytutu oraz członkini Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Misją Komitetu jest wspótworzenie społeczeństwa obywatelskiego w ramach procesu podejmowania decyzji na poziomie unijnym. Ważną kwestią jest, aby ten głos był jak najlepiej słyszalny na najwyższych szczeblach decyzyjnych, a jednocześnie solidnie podbudowany merytoryczną wiedzą i doświadczeniem wybitnych ekspertów. „Chcemy wspierać Ministerstwo Zdrowia, a następnie polski rząd we współpracy z pozostałymi rządami tworzącymi >>trójkę<< prezydencji i dołożyć cegiełkę do sukcesu Polski na arenie europejskiej” – dodała prezes.
Debata ekspercka koncentrowała się wokół postulatów dotyczących każdego z priorytetowych obszarów ochrony zdrowia w kontekście różnych dziedzin. Katarzyna Sójka, minister zdrowia, w liście skierowanym do uczestników spotkania podkreśliła wagę prezydencji, którą traktuje jako wyzwanie oraz szereg możliwości dla polskiego systemu ochrony zdrowia.
Prof. dr hab. n. med. Piotr Czauderna, przewodniczący Rady ds. Ochrony Zdrowia przy Prezydencie RP zwrócił uwagę na to, że profilaktyka jest najmniej kosztowną metodą poprawy zdrowia społeczeństwa. „Analiza skomplikowanych danych molekularnych nie jest możliwa bez cyfryzacji” – kontynuował profesor. Podkreślił, że wyzwaniem dla Europy jest demografia, ponieważ społeczeństwa się starzeją oraz znika zastępowalność pokoleń. Zdaniem profesora należy stawiać na samodzielność osób w wieku senioralnym, opiekę środowiskową oraz zwiększyć dostępność do lekarzy geriatrów.
„W 2009 roku, na trzy lata przed rozpoczęciem prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej, zaczęliśmy się dopiero tego uczyć” – rozpoczął swoje wystąpienie prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński. „Poznawaliśmy zagadnienia, które zazwyczaj są przedmiotem prezydencji. Naszym liderem w trio była Dania, która dzieliła się swoim doświadczeniem. Na początku wydawało nam się, że trzeba rozmawiać o problemach, z którymi mamy do czynienia na co dzień, a artykuł 168 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej wyraźnie mówi o tym, że Unia Europejska jedynie wspiera polityki krajowe, szczególnie w zakresie transgranicznych problemów w obszarze edukacji, oraz profilaktyki” – kontynuował profesor.
Zdaniem dr. n. med. Jarosława Waligóry, zastępcy dyrektora w Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności (DG SANTE) w Komisji Europejskiej, na prezydencję należy patrzeć w długoterminowej perspektywie. Do priorytetów trzeba zaliczyć dostępność leków odpowiadających potrzebom pacjentów, regulacje prawne dotyczące wyrobów medycznych czy problem antybiotykooporności. „Cyfryzacja oraz mądre wykorzystywanie sztucznej inteligencji są niezwykle ważne. Trzeba budować zaufanie obywateli do wspomnianych rozwiązań cyfrowych” – kontynuował dr Waligóra.
„Kształtując obszar polskiej prezydencji w zakresie cyfrowej transformacji, opieraliśmy się przede wszystkim o pojęcie sieci transgranicznej – mówił Piotr Węcławik, dyrektor Departamentu Innowacji w Ministerstwie Zdrowia. – Mówimy o szeregu wyzwań, które stoją przed opieką zdrowotną, ale prezydencja w Unii Europejskiej dotyczy przede wszystkim wspomnianych zagadnień transgranicznych. W swoich działaniach skoncentrowaliśmy się na cyfrowej transformacji w zakresie cyberbezpieczeństwa, gdyż ten temat dotyczy nie tylko nas, ale także innych państw członkowskich. Mowa tu o cyberbezpieczeństwie wyrobów medycznych, a także w zakresie technik komunikacji i informacji.
Dr n. med. Rafał Staszewski, zastępca prezesa Agencji Badań Medycznych ds. finansowania badań odniósł się do aspiracji agencji, która nie pretenduje jedynie do finansowania sektora badań w Polsce, ale chce również współtworzyć obszar zdrowia. „Aby społeczeństwo było zdrowe, pacjenci muszą mieć dostęp do leków, wyrobów medycznych, telemedycyny oraz sztucznej inteligencji – mówił wiceprezes ABM. – Istotnym elementem dla rozwoju zdrowia jest również wiarygodny dostęp do badań klinicznych, zwłaszcza tych niekomercyjnych, o których wiemy, że w Polsce się rozwijają, a w Europie są już mocno rozwinięte”.
Choroby rzadkie
W obszarze leczenia oraz diagnozowania chorób rzadkich Polska może stanowić dobry przykład dla innych krajów. „40 proc. chorób neurologicznych to choroby rzadkie. To bardzo liczna grupa pacjentów, którzy w skali Europy zasługują na dostęp do leczenia i opieki” – mówiła prof. dr hab. n. med. Anna Kostera-Pruszczyk, wiceprzewodnicząca Rady ds. Chorób Rzadkich oraz kierownik Katedry i Kliniki Neurologii UCK WUM. W opinii profesor jednym z priorytetów, który pozwala na optymalizację efektów leczenia, jest dobry dostęp do nowoczesnych technik diagnostycznych, ale również wzmocnienie realnie funkcjonujących już ośrodków eksperckich chorób rzadkich i jeszcze bardziej aktywne włączanie nowych ośrodków z Polski na europejską mapę ośrodków referencyjnych.
„25 proc. chorób rzadkich to choroby metaboliczne uwarunkowane genetycznie, które nazywamy wrodzonymi wadami metabolizmu. Poprawa diagnostyki dotyczy wszystkich krajów na całym świecie” – mówiła prof. dr hab. n. med. Jolanta Sykut-Cegielska, konsultant krajowa w dziedzinie pediatrii metabolicznej. „Badania przesiewowe noworodków to działania prewencyjne, które wpisują się w priorytety prezydencji. Diagnostyka w fazie przedobjawowej jest w Polsce realizowana. Jesteśmy w zasadzie drugim krajem w Europie po Włoszech, pod względem liczby chorób zawartych w panelu zidentyfikowanych w programie badań przesiewowych” – podkreślała profesor. Celem prezydencji powinna być harmonizacja programów badań przesiewowych na poziomie europejskim.
Prof. dr hab. med. Piotr Podolec, kierownik Kliniki Chorób Serca i Naczyń oraz ordynator Oddziału Klinicznego Chorób Serca i Naczyń w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. Jana Pawła II zwrócił uwagę na istotną kwestię, jaką jest przeprowadzenie diagnostyki oraz ustalenie rozpoznania. To proces kilkuletni i powinien się odbywać w dobrze wyposażonych centrach, skomunikowanych z innymi ośrodkami w Europie i na świecie. Utworzenie sieci centrów europejskich na bazie liderów jest konieczne” – dodał profesor. Należy również wprowadzić leczenie ambulatoryjne w miejscu zamieszkania pacjenta z monitorowaniem za pomocą telemedycyny, a także uprościć formę sprawozdawczości.
Badania przesiewowe noworodków w Polsce dobrze funkcjonują, a dzięki większej efektywności terapii coraz więcej pacjentów w wieku pediatrycznym dożywa do wieku dorosłego. „Mamy jednak problem z organizacją opieki zdrowotnej nad dorosłymi pacjentami z chorobami rzadkimi, w tym chorobami metabolicznymi. Ten problem dotyczy nie tylko Polski, jest to również problem ogólnoeuropejski” – mówiła prof. dr hab. n. med. Beata Kieć-Wilk, kierownik Pracowni Rzadkich Chorób Metabolicznych przy Oddziale Klinicznym Katedry Chorób Metabolicznych Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Sugerowała także, aby ośrodki referencyjne zajmujące się dorosłymi pacjentami obejmowały swoją specjalizacją więcej niż jedną chorobę.
Kardiologia
Zdaniem prof. dr. hab. n. med. Roberta Gila, prezesa Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, kierownika Kliniki Kardiologii Inwazyjnej CSK MSWiA, kardiologia może być wizytówką Polski, dzięki programowi leczenia ostrych zespołów wieńcowych w postaci stworzenia sieci ośrodków kardiologii interwencyjnej. „Jednak samą interwencją pacjentów nie wyleczymy. Mamy dowody na to, że potrzebna jest opieka poszpitalna oraz wdrożenie programu skoordynowanej opieki nad pacjentem po zawale, w skład którego wchodzi rehabilitacja, odpowiednie konsultacje oraz zmiana stylu życia. Działający w Polsce Narodowy Program Układu Chorób Układu Krążenia to nowe oddziały, nowe technologie diagnostyczne, jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa, pozwalające diagnozować pacjentów w bardzo dokładny i nieinwazyjny sposób. To również profilaktyka oraz szersze spojrzenie na kardiologię” – podsumował profesor Gil.
„W Polsce, i to zarówno wśród chorych do 65. roku życia, jak i całej populacji, główną przyczyną zgonów są choroby układu sercowo-naczyniowego – mówił prof. dr hab. n. med. Przemysław Mitkowski, past-prezes Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. – Mamy się czym pochwalić, ale nadal brakuje jeszcze narzędzi, aby osiągać cele terapeutyczne. 60 proc. polskiej populacji ma zaburzenia gospodarki lipidowej, 40 proc. ma nadciśnienie tętnicze, co pokazuje, że kierunków potrzebnych działań w ramach profilaktyki jest bardzo dużo”. Profesor zwrócił również uwagę na starzenie się społeczeństw. Jedna na trzy osoby, która obecnie ma 55 lat, będzie cierpieć na migotanie przedsionków przed końcem życia. To jest kolejne zaburzenie rytmu serca, które może spowodować duży stopień niepełnosprawności oraz przedwczesne wyłączenie z rynku pracy.
Onkologia
Stworzenie Europejskiej Bazy Danych Badań Mammograficznych, która byłaby ukierunkowana na ocenę wyników leczenia z uwzględnieniem czynników molekularnych, zaawansowania nowotworu oraz stosowanych metod to zadania, jakie zdaniem dr. hab. n. med. Tadeusza Pieńkowskiego, prof. CMKP, prezesa Polskiego Towarzystwa Badań nad Rakiem Piersi, są kluczowe dla sprawnego systemu opieki zdrowotnej. Ważne jest również stworzenie algorytmu, który umożliwiłby ocenę indywidualnego ryzyka zachorowania u osób, które podlegają badaniom mammograficznym. Działania profilaktyczne, w tym propagowanie zdrowego stylu życia, walka z nadwagą, dostęp do badań oraz równy dostęp do szczepień są niezbędne, by skutecznie eliminować choroby nowotworowe.
Neurologia
„Jako neurolodzy będziemy walczyć o pozycję neurologii w strategii państwa oraz w wymiarze europejskim, bo nadal spotykamy się z dużą niewiedzą” – mówił prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak, prezes Polskiego Towarzystwa Neurologicznego. W opinii profesora należy kompleksowo zająć się niepełnosprawnością w zakresie funkcji poznawczych oraz niepełnosprawnością funkcji ruchowych, która narasta z uwagi na starzejące się społeczeństwo.
Psychiatria
Zdaniem prof. dr hab. n. med. Małgorzaty Janas-Kozik, pełnomocnik ministra zdrowia ds. reformy psychiatrii dzieci i młodzieży, Polska może się pochwalić jak reforma systemowa psychiatrii dzieci i młodzieży może być wykorzystana w całej Unii Europejskiej. Zauważalna jest potrzeba dostępu, nie tylko do psychiatrów dziecięco-młodzieżowych, ale również innych specjalistów. Reforma psychiatrii zakładała także szkolenie kadr – nie tylko lekarzy, ale też terapeutów środowiskowych, psychologów klinicznych dzieci i młodzieży oraz psychoterapeutów. Konieczność wprowadzenia działań profilaktycznych jest szczególnie widoczna obszarze psychiatrii. Dr n. med. Aleksandra Lewandowska, konsultant krajowa w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, przytoczyła dane Światowej Organizacji Zdrowia, która podkreśla, że depresja jest główną przyczyną niepełnosprawności w grupie pacjentów dziecięcych, nastoletnich i młodych dorosłych, czyli od 10. do 24. r.ż.
Organizacje branżowe
Grzegorz Rychwalski, wiceprezes Polskiego Związku Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego – Krajowi Producenci Leków, b. attache ds. leków i wyrobów medycznych oraz były wiceprzewodniczący Grupy w Radzie ds. Leków i Wyrobów Medycznych podczas polskiej prezydencji w 2011 roku wskazał na konieczność wsparcia produkcji substancji czynnych i leków gotowych w Europie. „Ten obszar może przełożyć się na legislację podczas naszej prezydencji, ale musimy mieć też ludzi, którzy to sprawnie przeprowadzą” – dodał.
„Kto ma dostęp do wiedzy, do danych, ten może poradzić sobie z każdym problemem” – podkreślił Arkadiusz Grądkowski, prezes Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Wyrobów Medycznych POLMED. Zdaniem przedstawiciela branży ważna jest wymiana medycznych danych cyfrowych, która powinna być obecna zarówno w Polsce, jak i we wszystkich innych krajach Unii Europejskiej, tak aby można wcześniej rozpoznawać zagrożenia zdrowotne. Kluczowy jest również dostęp do wyrobów medycznych oraz usprawnienie ich akredytacji.
Głos pacjentów
W tworzeniu priorytetów polskiej prezydencji nie może zabraknąć głosu pacjentów. W celu przeprowadzenia skutecznej diagnostyki chorób rzadkich jest stworzenie odpowiedniego prawa, tj. ustawy o testach genetycznych. „Konieczne jest włączenie leczenia domowego oraz ambulatoryjnego, a także nadzór i opieka centrów referencyjnych nad pacjentem z chorobą rzadką” – mówił Stanisław Maćkowiak, prezes Federacji Pacjentów Polskich. Kolejnym elementem jest edukacja, i to zarówno na poziomie medycznym, jak i edukacja samych chorych.
Jakub Gołąb, zastępca dyrektora Departamentu Współpracy oraz rzecznik prasowy w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta, zwrócił uwagę na fakt, że jeżeli chcemy mieć zdrowe społeczeństwo, to należy zacząć od edukacji już w dzieciństwie oraz położyć mocny akcent na wyrównywanie nierówności w zdrowiu, które są wciąż wielkim problemem, mimo że były priorytetem polskiej prezydencji już w 2011 roku.
Podsumowanie
Inauguracja dyskusji na temat polskiego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej w 2025 roku miała miejsce 6 września br. podczas wydarzenia specjalnego w ramach XXXII Forum Ekonomicznego w Karpaczu. Ministerstwo Zdrowia zaprezentowało wówczas trzy priorytety, mające stanowić ramy służące opracowaniu kompleksowego programu zdrowotnego polskiej prezydencji. Są nimi: transformacja cyfrowa opieki zdrowotnej, promowanie profilaktyki oraz opieka zdrowotna w kontekście zmian demograficznych. Zwieńczeniem debat eksperckich Instytutu Rozwoju Spraw Społecznych będzie sporządzenie Białej Księgi, która ma stanowić kompleksowy wkład ekspercki do dalszych prac. Analiza będzie udostępniona stronie publicznej z myślą o jak najlepszym przygotowaniu naszej prezydencji i stałej poprawy zdrowia pacjentów w całej Europie.
Instytut Rozwoju Spraw Społecznych to obywatelski think-tank, którego misją jest pogłębiona analiza zjawisk ekonomiczno-społecznych przez pryzmat kwestii zdrowia i opieki zdrowotnej, które mają wpływ na każdą dziedzinę życia i aktywności gospodarczej. Bazując na wieloletnim doświadczeniu współpracujących ekspertów, Instytut animuje debatę publiczną i tworzy nowoczesną płaszczyznę do dyskusji o zdrowiu publicznym, polityce społecznej, polityce zdrowotnej, innowacjach, badaniach i rozwoju, polityce senioralnej i demografii.
