Początki gospodarowania przez ludzi na obszarze dzisiejszego miasta Skarżyska-Kamiennej sięgają średniowiecza. Tereny te należały do opactwa Cystersów w Wąchocku. W 1179 r. biskup krakowski Gedeon (Gedko) ufundował opactwo w Wąchocku. Przybyli tu mnisi z francuskiego klasztoru w Morimond w Burgundii, a pierwszym opatem był brat Haymo.
O ludziach mieszkających na tym obszarze w okresie średniowiecza (X – XV w.) wiemy niewiele. Pierwsza wzmianka pisana, dotycząca obszarów, położonych w granicach Skarżyska pochodzi z XII w. We wsi Milica pomiędzy 1173 a 1175 odbywa się wiec rycerstwa ziemi sandomierskiej zwołany przez księcia Kazimierza Sprawiedliwego. Podczas tego wiecu książę nadał Joannitom wieś Zagość k. Pińczowa, była pierwszą siedzibą tego zakonu w Polsce.
Nazwa Skarżysko pojawia się po raz pierwszy w dokumencie z 1260 r. sporządzonego na dworze Bolesława Wstydliwego, potwierdzającego posiadłości klasztoru Cystersów w Wąchocku. Scarcysko bo tak brzmi zapisana identyfikowana jest z nazwa naszego miasta. W późniejszych latach w Kodeksie Dyplomatycznym Małopolski ( pod tą nazwą w średniowieczu określano zbiór praw, dokumentów o charakterze majątkowym) dwukrotnie wymieniana była nazwa miasta, ale innej pisowni: Karzycsko w 1275 i Karsitsco w 1285. Prawie równolegle pojawiają się w dokumentach nazwy dwu wsi, które położone były w obecnych granicach miasta: Żyrcin czyli Rejów oraz Bzin. Dokument z Bolesława Wstydliwego (1260) potwierdza zapis tych wsi na rzecz wąchockich Cystersów przez Iwo Odrowąża.
Niestety, materialnych śladów życia człowieka na terenie Skarżyska-Kamiennej w okresie średniowiecza zachowało się mało. Jedynym znanym pochówkiem z tego okresu jest grób kobiety odnaleziony w pobliżu przystanku PKP w Skarżysku Kościelnym datowany na XI w. Znalezione tam małe gliniane naczynie o kształcie beczułki posiada na dnie znak garncarza – krzyż grecki pozwolił archeologom ustalić czas powstania grobu. Naczynie znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach.
Artykuł strony Dzień Dobry Skarżysko – ddsk.pl
